Kim jest psychiatra dzieci i młodzieży?

Zarówno u dorosłych, tak i u dzieci i młodzieży, występują problemy ze zdrowiem psychicznym. Przy czym problem ten dotyka przynajmniej 9% osób, które potrzebują opieki psychiatrycznej lub psychoterapeutycznej (o opiece psychoterapeutycznej przeczytasz na naszym blogu). Temat ten jest więc bardzo ważny w życiu zarówno rodziców, jak i samych niepełnoletnich pacjentów. Kim jest psychiatra dzieci i młodzieży? Czym się zajmuje? Kiedy się do niego zgłosić?

Psychiatria dzieci i młodzieży — specjalizacja

Psychiatra dzieci i młodzieży jest lekarzem po ukończonej odrębnej specjalizacji medycznej w zakresie psychiatrii dzieci i młodzieży. Dzięki temu psychiatra diagnozuje, przeprowadza terapię i leczy zaburzenia psychiczne pacjentów do 20 roku życia. Jest w stanie dostrzec i rozpoznać nieprawidłowości w rozwoju młodego człowieka. Posiada uprawnienia do wystawiania:

• recept i wdrożenia leczenia farmakologicznego
• zwolnień lekarskich
• skierowań na badania
• zaświadczeń do ZUS i do innych instytucji

Psychiatrę obowiązuje tajemnica lekarska, więc dokumentacja medyczna (diagnoza, przebieg leczenia) nie jest udostępniania osobom postronnym. Również w przypadku psychiatry dzieci i młodzieży, lekarza obowiązuje Kodeks Etyki Lekarskiej. Praca psychiatry uregulowana jest w „Ustawie o zawodzie lekarza” i wynikających z niej rozporządzeń. Dodatkowo psychiatra posługuje się aktualnym zestawem kryteriów diagnostycznych opisanych w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 ustalonej przez WHO (Międzynarodowa Organizacja Zdrowia).

Zaświadczenia i skierowania od psychiatry

Skierowania na dalsze badania (np. badania laboratoryjne: krew, mocz, czy badania diagnostyczne: rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, EEG, EKG) bywają niezbędne przy diagnozie. Dzięki wynikom badań możliwa jest adekwatna ocena zdrowia niepełnoletniego pacjenta i zaproponowanie odpowiedniego leczenia. Chodzi tutaj nie tylko o zwalczenie objawów, ale o całkowite wyleczenie trudności tak, aby nie powracały. Celem leczenia jest umożliwienie niepełnoletniemu pacjentowi prawidłowego rozwoju psychospołecznego.

Psychiatra ma możliwość wystawienia różnego rodzaju zaświadczeń, które są potrzebne w niektórych przypadkach w ZUS-ie lub w innych instytucjach.Specjalista psychiatrii wystawia zaświadczenia lekarskie do orzecznictwa w sprawach:

• nauczania indywidualnego
• nauczania specjalnego (np. szkoła specjalna, nauczyciel wspomagający lub dołączenia do klasy integracyjnej)
• stopnia niepełnosprawności (np. ubieganie się o rentę, grupę inwalidzką lub opiekę społeczną)
• oraz do innych instytucji orzekających i przydzielających świadczenia

Warto zaznaczyć, że do psychiatry dzieci i młodzieży przyjmującego pacjentów w ramach NFZ można zapisać się bezpośrednio. Nie jest potrzebne skierowanie od lekarza rodzinnego.

Psychiatria a psychoterapia dzieci i młodzieży

Lekarz psychiatra nie w każdej sytuacji zaleci farmakoterapię jako jedyny sposób leczenia. O tym, czy farmakologia jest niezbędna, decyduje psychiatra po postawieniu danej diagnozy. Psychiatra może polecić podjęcie psychoterapii dla dzieci i młodzieży, która wspomaga leczenie farmakologiczne lub być wsparciem po danym czasie zażywania leków. Wszystko zależy od przypadku, danych problemów i stanu pacjenta.

Możliwa jest też odwrotna sytuacja. Psychoterapeuta dzieci i młodzieży również może zalecić udanie się do psychiatry, kiedy widzi potrzebę wsparcia psychoterapii leczeniem farmakologicznym. W tym przypadku to farmakoterapia wspomaga skuteczność podjętej psychoterapii. Normalnym jest, że zarówno psychoterapeuta, jak i psychiatra dzieci i młodzieży mogą ze sobą współpracować.

Kiedy zapisać się do psychiatry dzieci i młodzieży?

Psychiatra dzieci i młodzieży może pomóc pacjentowi już od najmłodszych lat. Dlatego też tak istotne jest obserwowanie dziecka, jego zachowań i rozwoju. Im wcześniej zostanie wykryta nieprawidłowość i dziecko zostanie objęte odpowiednią opieką medyczną, tym większe prawdopodobieństwo wyleczenia lub poprawy jakości życia pacjenta i jego najbliższych. Sygnały wskazujące na potrzebę wizyty u psychiatry dzieci:

• przesadne reagowanie na dotyk (np. podczas kąpieli, ubierania)
• potrzeba silnych stymulacji (np. przytulania, zabawy)
• częsta płaczliwość
• zaniepokojenie
• nadpobudliwość
• wycofanie
• życie w swoim świecie
• rozwój niezgodny z przyjmowaną normą
• inne problemy niepokojące rodziców lub opiekunów

Psychiatra może pomóc w komunikacji i pokonaniu występujących trudności również w przypadku nastolatków (dogadanie się, problemy wychowawcze). To nie tak, że nastolatek jest niegrzeczny czy niewdzięczny. Celna diagnoza i odpowiednie leczenie stanowi najwłaściwszą drogę do poprawy stanu zdrowia, zrównoważonego rozwoju i nabycia odpowiednich kompetencji społecznych. Wizyta u psychiatry dzieci i młodzieży pomoże w przypadku występowania:

• zaburzeń nastroju
• zaburzeń zachowania
• zaburzeń osobowości
• zaburzeń odżywiania (anoreksja, bulimia)
• depresji
• fobii, narastającego lęku
• zachowań buntowniczych, agresywnych
• zaburzeń rozwoju
• zaburzeń ze spektrum autyzmu
• apatii, braku koncentracji
• trudności szkolnych
• trudności w kontaktach z rówieśnikami (np. wycofanie, nadekspresja)
• przewlekłego smutku
• zachowań autoagresywnych
• okaleczania się
• prób samobójczych
• trudnych doświadczeń (np. wypadek, śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców)
• bólu i dyskomfortu spowodowanego nadmiernym odczuwaniem bodźców zmysłowych (po wykluczeniu przyczyn fizjologicznych)

Obawy związane z psychiatrą dzieci i młodzieży

Leczenie psychiatryczne dzieci i młodzieży jest dobierane indywidualne. Na diagnozę wpływa szereg czynników, obejmujących psychikę i organizm pacjenta (w przypadku doboru leczenia farmakologicznego). Psychiatra zajmuje się wsparciem i leczeniem różnorodnych chorób i zaburzeń psychicznych.

Normalnym jest obawa o dziecko czy nastolatka odczuwana przez rodziców lub opiekunów. Psychiatra porusza się po bardzo delikatnym obszarze, jakim jest dziecięca psychika. Lekarz ma na celu wyeliminowanie przyczyny oraz objawów danej choroby lub zaburzenia psychicznego. Psychiatria osób niepełnoletnich wymaga od lekarza odpowiedniego podejścia, zbudowania bezpiecznej atmosfery i udzielenie niezbędnego wsparcia.

Przygotowanie do konsultacji

Na konsultacje składa się kilka spotkań psychiatry z niepełnoletnim pacjentem i jego rodzicami. Spotkania te mają na celu ocenę stanu zdrowia dziecka i podłoża problemów. W tym celu przydatne jest zabranie na konsultację kserokopii dokumentacji medycznej dziecka (np. badania, orzeczenia, opinie, wyniki konsultacji u innych specjalistów itp.).

W zależności od wieku pacjenta pierwsze spotkanie będzie się różniło. Na pierwsze spotkanie przychodzą sami rodzice w przypadku dzieci do 12 roku życia. Natomiast w przypadku młodzieży od 12 roku życia, pacjent od razu przychodzi razem z rodzicami. Na kolejne spotkania konsultacyjne przychodzi już niepełnoletni pacjent z rodzicem. Zajmują one przeważnie kilka dłuższych sesji (około godzinnych). Kolejne (np. w przypadku leczenia farmakologicznego) bywają już krótsze i mogą trwać około pół godziny.

Podczas pierwszych konsultacji zbierany jest dokładny wywiad. Padają pytania dotyczące:

• informacji o rozwoju dziecka
• historii problemów dziecka
• stanu zdrowia (przydatna aktualna dokumentacja medyczna)
• występowania niepokojących objawów
• dotychczasowego ewentualnego leczenia (wraz z dokumentacją medyczną)
• występowania ewentualnych chorób psychicznych w rodzinie

Psychiatra przeprowadza badanie stanu zdrowia psychicznego u niepełnoletniego klienta poprzez rozmowę dostosowaną do wieku i obserwację. Tylko w sporadycznych przypadkach pierwsze spotkanie kończy się postawieniem wstępnej diagnozy i zaleceniem farmakoterapii. Zwykle potrzebne jest kilka spotkań, by psychiatra mógł zebrać odpowiednią ilość informacji, by przedstawić celną diagnozę.

Konsultacja u psychiatry dzieci i młodzieży

Odpowiednia atmosfera w gabinecie jest bardzo ważnym czynnikiem podczas kontaktów lekarza z niepełnoletnim pacjentem. Psychiatra do każdego pacjenta powinien podchodzić z indywidualnym i pełnym szacunku podejściem. Niezwykle istotne jest omówienie wszystkich niepokojących objawów oraz udzielanie dokładnych odpowiedzi na pytania psychiatry. To właśnie szczerość i otwartość podczas spotkań wpływają na celność diagnozy i powodzenie terapii.

Drugim elementem podczas konsultacji jest obserwacja dziecka. Może przybierać formę zachęcenia dziecka do zabawy czy w przypadku starszych pacjentów – wykonanie pewnych poleceń, np. rozmowy z rodzicami. Możliwe jest również przeprowadzenie odpowiednich testów, by móc postawić celną diagnozę. Współpraca rodziców lub opiekunów niepełnoletniego pacjenta jest bardzo ważna w całym procesie. Na podstawie obserwacji, testów, badań i zebranych informacji z wywiadu, psychiatra określa dalsze postępowanie.

W zależności od miejsca i oferty kontakt z psychiatrą może się różnić. Odbywać się może zarówno stacjonarnie (w szpitalnym gabinecie lub w prywatnym), jak i poprzez wizytę online. Bywa, że możliwa jest również wizyta domowa.

Celem konsultacji psychiatrycznej niepełnoletnich jest:

• informacja o postawionym rozpoznaniu klinicznym lub jego braku
• zaplanowanie dalszych działań (np. skierowanie na dodatkowe badania, skierowanie na psychoterapię dziecka, nastolatka lub całej rodziny)
• ewentualne zaplanowanie i wprowadzenie leczenia farmakologicznego
• otrzymanie odpowiednich zaświadczeń i skierowań potrzebnych w ZUS-ie lub w innych instytucjach

Twoje dziecko lub nastolatek potrzebują wsparcia?

Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży rzutuje na ich dalszy rozwój psychiczny, społeczny, intelektualny czy fizyczny. Jeśli niepokoją Cię zachowania Twojego dziecka lub Ciebie nastolatku — nie zwlekaj. Rodzicu, nastolatku, jeśli coś cię niepokoi umów się na konsultację wstępną u naszych psychoterapeutek dzieci i młodzieży.