Cyberstalking to nic innego jak po prostu nękanie, polega ono na wykorzystywaniu mediów cyfrowych do irytowania lub nękania osoby lub grupy osób poprzez ataki osobiste, ujawnianie danych osobowych lub fałszywych informacji itd. Jest to celowy akt agresji, przeprowadzany wielokrotnie i stale wobec ofiary. W przypadku cyberprzemocy ofiara nie może łatwo się bronić, materiały w internecie pojawiają się, zwykle już na stałe, najczęściej też są one anonimowe. W przeciwieństwie do zwykłego zastraszania, mają wymiar bardziej społeczny i wszechogarniający.
Nękanie samo w sobie może być uznane za przestępstwo i tak powinno być traktowane, co jednak z ofiarą takiej przemocy? Nękanie może spowodować bardzo poważne szkody psychiczne… jak sobie z tymi szkodami poradzić?
Ofiara cyberprzemocy
Ofiara czuje się często bezradna, zaczyna izolować się psychicznie, osłabiona jest jej siła psychiczna, wywoływane jest w niej głębokie poczucie zagrożenia, krzywdy i braku stabilności. Prześladowca zwykle próbuje przedstawić swoją perspektywę ofierze, która nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. Obraz ofiary prezentowany przez prześladowcę zwykle ma poniżyć jej godność, odzwierciedlić ją jako osobę nie inteligentną, leniwą, niewartą do zaznajamiania się itd.
Konsekwencje psychiczne dla ofiary cyberstalkingu
Cyberstalking jest obecny 24 godziny na dobę – zawsze jest online. Nawet jeśli komputer jest wyłączony, ofiara wie, że są ludzie, którzy rozpowszechniają plotki na jej temat. Świadomość tego w długiej perspektywie czasu jest wyniszczająca psychicznie. Skutki uboczne systematycznej przemocy z wielu stron, obejmują zazwyczaj u większości atakowanych ofiar stres, upokorzenie, niepokój, złość, zmęczenie, a także inne symptomy. Ofiara w dużej mierze boryka się z utratą pewności siebie.
Aby stworzyć to szkodliwe środowisko, stalkerzy uciekają się do różnych technik w celu wygenerowania pewnego rodzaju urojenia prześladowań u swoich ofiar, krzywdzenia i zastraszania. Przestępcy dążą do wywołania stanu paranoi, w którym ofiara zwątpi w siebie, próbując w ten sposób zniweczyć swoje życie we wszystkich aspektach: zawodowym, społecznym, miłosnym i rodzinnym.
Nękanie w internecie, w długiej perspektywie czasu, niesie za sobą bardzo poważne następstwa psychiczne i fizyczne, silne stany lękowe, bezsenność, bóle somatyczne (mięśni, pleców, głowy itd.), stany depresyjne, można je nawet niekiedy wpisać w tak zwany zespół stresu pourazowego PTSD. Ponieważ objawy pourazowe są tak uporczywe i tak różnorodne, można je pomylić z cechami osobowości ofiary, która przychodząc po pomoc, cechuje się zdeformowanym odnoszeniem się do otoczenia. Ciężko po prostu być sobą w stosunku do innych osób. Skutki stalkingu są bardzo długotrwałe, wiele osób po takim doświadczeniu czuje, że jakaś ich część po prostu już umarła. Groźby prześladowcze towarzyszą takiej osobie, długo po tym, jak niebezpieczeństwo minęło. Osoby po takich traumatycznych doświadczeniach czują się często opuszczone i samotne, trzymają się też z dala od aktywności społecznych.
Podsumowując, traumatyczne wydarzenia udaremniają indywidualną inicjatywę i niszczą kompetencje. Jest to niezależnie od postawy ofiary, bez względu na to, jak odważna i zaradna jest dana osoba. Działania są po prostu zwykle niewystarczające, aby zapobiec psychicznym skutkom. Po wydarzeniach związanych z taką formą przemocy, ofiarom Towarzyszy poczucie krzywdy, zagrożenia i niższości praktycznie w każdym przypadku.
Zmiany w osobowości u nękanej ofiary
Nękanie niezależnie od nasilenia może wywołać u osoby nie tylko krótkotrwały skutek, ale także poważne zmiany w strukturze osobowości. Opisuje się trzy główne charakterystyczne cechy, występujące u ofiar mobbingu:
- Rezygnacja: dobrowolna izolacja społeczna, ofiara nie czuje się częścią społeczeństwa (efekt wyobcowania, ofiara wykazuje cyniczny stosunek do świata).
- Przewaga cech obsesyjnych: nastawienie wrogie i podejrzliwe, chroniczne uczucie nerwowości, nadwrażliwość na krzywdy.
- Przewaga cech depresyjnych: poczucie bezradności, niezdolność do cieszenia się i odczuwania przyjemności, anhedonia, wyuczona beznadziejność, apatia.
Traumatyczne wydarzenia związane z prześladowaniem niszczą normalne nabyte przez lata systemy ochronne, które dawały ludziom poczucie kontroli sytuacji, poczucie znaczenia, a także poczucie bycia jednostką społeczną. Jeżeli dana sytuacja spowoduje, że system „psychicznej samoobrony” człowieka, zostaje całkowicie przytłoczony i zdezorganizowany, dochodzi do głębokich i trwałych zmian w reakcjach fizjologicznych, emocjach, funkcjach poznawczych i pamięci. Znęcanie się, w najgorszych przypadkach może prowadzić nawet do samobójstwa ofiary.
Społeczne skutki prześladowań i nękania
Społeczne skutki prześladowań charakteryzują się pojawieniem się postaw nieufności oraz zachowań izolacji, unikania i wycofywania się. Te konsekwencje społeczne przejawiają się również w relacjach rodzinnych, takich jak poczucie niezrozumienia; utrata złudzeń i zainteresowania wspólnymi aktywnościami.
W przypadku przemocy w miejscu pracy, szkole czy też innej społeczności, ofiara nawet nie wie, że jest atakowana. Choć dostrzega tego konsekwencje: zamykające się drzwi, podejrzliwe spojrzenia, chłód ze strony wcześniej zaprzyjaźnionych osób, które z chwili na chwilę stają się nieuchwytne.
Konsekwencje psychiczne dla prześladowcy
Oprócz konsekwencji prawnych, skutki znęcania się nie są wyłącznie szkodliwe dla ofiary, ale sam sprawca wpada w błędne koło, z którego trudno się wydostać. Ta dynamika agresji stopniowo niszczy jego życie, jego najgłębszą część, czyli wartości, które konstytuują go jako osobę. Zachowania związane z nękaniem mogą stać się chroniczne i stać się nielegalnym sposobem osiągania celów, co wiąże się z ryzykiem podejmowania częstszych zachowań przestępczych.
Jak radzić sobie z cyberstalkingiem?
Po pierwsze trzeba wiedzieć, że większość rzeczy związana z cyberprzemocą i stalkingiem jest czynem zabronionym wedle polskiego kodeksu karnego (czyn ten podlega karze na podstawie art. 190a – poprawka z 6 czerwca 2011 r.). Tak więc po pierwsze podstawową sprawą jest zgłoszenie tej sprawy do odpowiednich organów. To zgłoszenie warto zrobić jak najszybciej, gdyż przestępstwa te mają zwykle charakter eskalacyjny.
Drugą, bardzo ważną sprawą jest zajęcie się psychiką ofiary. To, co się zadziało, nie pozostaje obojętne dla emocji, zachowań i struktury osobowości. W zależności od stopnia nasilenia prześladowań, jak i osobistego ich odbioru ofiary, konieczne może okazać się skorzystanie z pomocy psychologicznej lub w poważniejszych przypadkach psychoterapii. W trakcie psychoterapii pacjent w relacji z terapeutą zyskuje przede wszystkim emocjonalnie wsparcie, wobec przeżywanej sytuacji. Psychoterapeuta staje się sprzymierzeńcem ofiary, może ją nauczyć stosować środki zaradcze przeciwko nękaniu, a także może nauczyć nowych mechanizmów regulowania emocji, poziomu niepokoju, podniesienia samooceny itd. Czasami może też być konieczne wykształcenie nowych systemów obronnych, sposobów funkcjonowania w społeczeństwie.
